تأثیر عوامل محیطی و نوع اسپرم بر نرخ گیرایی تلیسه‌های هلشتاین

این تحقیق به‌منظور مشخص کردن نرخ­گیرایی در تلیسه‌های هلشتاین استان اصفهان با توجه به نوع اسپرم مصرفی، سال، فصل، نوبت‌های تلقیح و سنین مختلف در زمان اولین تلقیح منجر به آبستنی انجام گردید. اطلاعات این پژوهش مربوط به 59 گله که شامل 73115 رأس تلیسه تلقیح شده با 3529 پایوت اسپرم تعیین جنسیت‌شده و 69431 پایوت اسپرم معمولی در بازه زمانی بهار 1369 تا بهار 1392 از رکوردهای مربوط به تلیسه‌های هلشتاین موجود در بخش آمار تعاونی کشاورزان و دام‌پروران صنعتی وحدت اصفهان به­دست آمد. صفت احتمال گیرایی با فرض توزیع برنولی و تابع وابسته لجیت (Logit)، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از این بود که برای تمام زیر سطوح عوامل مورد بررسی به‌جز در نوبت‌های تلقیح سوم و چهارم و اسپرم‌های ناشناخته نرخ­گیرایی بیش­تر بود یا به‌عبارت‌دیگر نسبت تلیسه‌های آبستن به‌طور معنی‌داری (05/0>P) بیش­تر بود. فقط در نوبت‌های تلقیح پنجم و بالاتر این نسبت معکوس و نرخ غیر آبستنی تلیسه‌ها به‌طور معنی‌داری (05/0>P) بیش­تر از آبستن‌ها بود. متوسط احتمال نرخ­گیرایی به‌دست‌آمده در فصل‌های بهار و تابستان برابر با 53 درصد با احتمال گیرایی در فصل‌های پاییز و زمستان برابر با 55 درصد اختلاف معنی‌داری داشت (05/0>P). احتمال نرخ گیرایی از تلقیح اول به سمت تلقیح پنجم و بالاتر دارای سیر نزولی بود به‌طوری‌که احتمال گیرایی اولین تلقیح به میزان 63 درصد به‌طور معنی‌داری با بقیه تلقیح‌ها اختلاف داشت (05/0>P). متوسط احتمال نرخ­گیرایی در تلیسه‌ها برای اسپرم‌های معمولی و تعیین جنسیت‌شده به‌طور معنی‌داری (05/0>P) باهم متفاوت بود و به­ترتیب برابر 58 و 41 درصد بود. بالاترین نسبت دام‌های آبستن به غیر آبستن (75 درصد) در هنگام تلقیح به­صورت طبیعی حاصل شد. به نظر می­رسد که در هنگام استفاده از نوع اسپرم بایستی برخی عوامل مؤثر بر نرخ­گیرایی موردتوجه قرار گیرد. نتایج این تحقیق می‌تواند در مدیریت تولیدمثلی تلیسه‌ها در هنگام استفاده از اسپرم‌های تعیین جنسیت شده و همچنین با توجه به عوامل محیطی مفید باشد.